ερημοποίηση

Διεργασία που έχει άμεση σχέση με την υποβάθμιση των εδαφών λόγω της διάβρωσης. Το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UNEP) ορίζει ως ε. «την υποβάθμιση της γης σε άνυδρες, ημιάνυδρες και ξηρές με χαμηλή υγρασία περιοχές λόγω διαφόρων παραγόντων, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι κλιματικές αλλαγές και οι δραστηριότητες του ανθρώπου». Στην ευρεία του έννοια, ο όρος ε. σημαίνει την υποβάθμιση των καλλιεργούμενων και αρδευόμενων εκτάσεων, ώστε η παραγωγή τους να μειωθεί κατά 10% ή περισσότερο, με άμεση συνέπεια τα εδάφη να μην μπορούν να υποστηρίξουν τις ανάγκες των κοινωνιών που εξαρτώνται από αυτά. Στη στενή του έννοια, ο όρος ε. σημαίνει επέκταση της ερήμου στις ημίξηρες και ξηρές περιοχές και οφείλεται στην εξαφάνιση του νερού τόσο από τα επιφανειακά όσο και τα βαθύτερα στρώματα, λόγω παρατεταμένων περιόδων ξηρασίας ή αυξημένης εξάτμισης λόγω υψηλών θερμοκρασιών και θερμών ανέμων. Οι διεργασίες που οδηγούν στην ε. είναι: α) η υπερβόσκηση, β) η κακή διαχείριση των υδάτινων πόρων που οδηγούν σε διάβρωση, αλάτωση των εδαφών ή πτώση του υπεδάφιου υδάτινου ορίζοντα, γ) η καλλιέργεια εκτάσεων και εδαφών χαμηλής παραγωγικότητας που έπρεπε να αφεθούν με τη φυσική τους βλάστηση, δ) η εκχέρσωση ή η καταστροφή δασών από πυρκαγιές χωρίς μέριμνα για αναδάσωση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ε. είναι η επέκταση της Σαχάρας, η οποία τις τελευταίες δεκαετίες προχωρά με έναν ρυθμό της τάξεως των δύο χιλιομέτρων τον χρόνο. Η ε. θεωρείται σήμερα ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η περιοχή της Μεσογείου. Οι περιοχές που απειλούνται περισσότερο από ε. είναι: στη βόρεια Αφρική η Τυνησία και το Μαρόκο –που χάνουν κάθε χρόνο λόγω διάβρωσης 180.000 και 22.000 στρέμματα γης αντίστοιχα· στην Εγγύς Ανατολή η Τουρκία· στην Ευρώπη η Ελλάδα, η νότια Ιταλία, η Σικελία, η Κορσική και η Ιβηρική χερσόνησος. Στα πλαίσια των Ηνωμένων Εθνών έχει υπογραφεί σύμβαση για την αντιμετώπιση της ε. Η Ελλάδα έχει επικυρώσει τη σύμβαση· έχει συσταθεί και λειτουργεί επιτροπή, η οποία έχει εκπονήσει εθνικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της ε.